VĂN - Mathieu Ricard

HAI MẶT GƯƠNG

Mathieu Ricard

« Tìm kiếm hạnh phúc bên ngoài chúng ta, giống như mong đợi mặt trời trong một hang động phía bắc »

Câu ngạn ngữ Tây Tạng.

Nếu tất cả mọi người, bằng cách này hay cách khác đang tìm kiếm hạnh phúc, đó là điều xa vời giữa khát vọng và hiện thực. Đây là một bi kịch của chúng sinh. Họ sợ bất hạnh nhưng chạy đuổi theo nó. Họ muốn hạnh phúc nhưng lại quay lưng. Cùng một phương tiện để làm giảm bớt sự đau khổ thường được sử dụng để nuôi dưỡng nó. Vì sao sai lầm bi thảm này có thể xảy ra? Bởi vì chúng ta không biết phải làm thế nào. Lúng túng, chúng ta tìm kiếm hạnh phúc bên ngoài chúng ta, tuy nhiên bản chất của nó là trạng thái nội tại. Nếu nó có nguồn gốc từ bên ngoài, chúng ta sẽ mãi mãi không bao giờ đạt tới. Những ước muốn của con người không có giới hạn và kiểm soát của chúng ta về thế giới, hạn hẹp, tạm thời và thường ảo tưởng.

Chúng ta xây dựng quan hệ bạn bè, lập gia đình, sống trong xã hội, luôn tìm cách để cải thiện các điều kiện vật chất cho sự tồn tại của chúng ta...Có phải những điều đó đủ để xác định hạnh phúc? Không ! Có thể là rất đau khổ khi chúng ta dường như có "tất cả mọi thứ để được hạnh phúc", và ngược lại, cảm thấy bình yên trong nghịch cảnh. Rất ngây thơ để tưởng tượng rằng chỉ có những điều kiện bên ngoài sẽ đảm bảo hạnh phúc của chúng ta. Khi tĩnh giấc chỉ là niềm đau khổ. Như những lời của Đức Đạt Lai Lạt Ma từng nói: "Nếu một người di chuyển vào một căn hộ sang trọng trên tầng thứ một trăm của một thương hiệu mới xây dựng, không hạnh phúc, thì tất cả những gì họ tìm là một cửa sổ để nhảy qua đó." Chúng ta có lẽ thừa hiểu tiền của không mua được hạnh phúc, quyền lực làm thối nát sự trung thực nhất, danh vọng hủy hoại đời sống riêng tư? Sự thất bại, đổ nát, chia ly, bệnh tật và cái chết luôn túc trực sẵn sàng để đốt cháy thành tro cái thiên đường nhỏ của chúng ta.

Chúng ta không ngần ngại để học tập trong mười lăm năm, và sau đó chúng ta được đào tạo chuyên nghiệp đôi khi trong nhiều năm, làm thể dục để giữ gìn sức khỏe, để dành nhiều thời gian của chúng ta nhằm xây dựng mọi thoải mái tiện nghi cho cuộc sống, cho sự giàu có và địa vị xã hội. Để có tất cả điều này, chúng ta cố gắng làm việc chăm chỉ. Tại sao chúng ta lại dùng quá ít thời gian để cải thiện điều kiện nội tại.

Điều kiện bên trong của chính mình? Không phải là nó quyết định chất lượng cuộc sống của chúng ta sao? Thật là một sự do dự tò mò, sợ hãi hoặc quán tính ngăn cản chúng ta nhìn vào bên trong mình, để cố gắng hiểu được bản chất sâu xa của niềm vui và nỗi buồn, mong muốn và hận thù? Nỗi sợ vô cớ, và sự táo bạo khám phá thế giới nội tâm dừng lại ở biên giới của tâm trí chúng ta. Nhà thiên văn học Nhật Bản đã từng nói với tôi :

"Phải vô cùng can đảm để nhìn vào chính mình." Điều nhận xét này của một học giả già dặn kinh nghiệm sống, tự tin, cởi mở, đã hấp dẫn tôi. Tại sao thú vị như vậy? Theo lời của Marc Aurrèle "Nhìn vào bên trong của bạn, đó là nơi suối nguồn của sự tốt đẹp."

Tuy nhiên, khi bất lực trước một số đau khổ nội tâm, chúng ta không biết làm thế nào để giải tỏa, phản ứng theo bản năng là hướng ra bên ngoài. Chúng ta dành cuộc sống để "hàn gắn" bởi giải pháp tạm thời, cố gắng tạo điều kiện có thể làm cho chúng ta được hạnh phúc. Sức mạnh của thói quen luôn trợ giúp, cách thức này trở thành "phương châm" của cuộc sống! Nếu hy vọng tìm được một "xoa dịu" tạm thời đôi khi thành công, tối thiểu nó vẫn không thể tồn tại lâu dài, không bao giờ có thể làm chủ các điều kiện bên ngoài về số lượng, chất lượng và thời gian. Điều này áp dụng cho hầu như tất cả các lĩnh vực của cuộc sống: tình yêu gia đình, sức khỏe, sự giàu có, quyền lực, sự thoải mái, niềm vui. Bạn tôi, một triết gia người Mỹ Alan Wallace viết: "Nếu bạn đặt cuộc rằng bạn sẽ được hạnh phúc bằng cách gặp gỡ người bạn đời hoàn hảo, việc sở hữu một chiếc xe đẹp, một ngôi nhà lớn, các chính sách bảo hiểm tốt nhất, một danh tiếng mà mọi người đều ao ước, nếu đây là những ưu tiên của bạn, bạn cũng phải hy vọng bằng tất cả trái tim để trúng số độc đắc! " Để dành thời gian cố gắng điền vào các khoanh số, "chúng ta thờ ơ với những phương pháp và đặc biệt là cách thức làm hiển lộ niềm hạnh phúc trong chính mình", trong hòa bình mà công lý được tôn trọng, yêu thương và được yêu thương, được tiếp cận với giáo dục và kiến ​​thức, để tận hưởng đầy đủ các phương tiện sinh sống, để có thể đi du lịch trên thế giới, đóng góp càng nhiều càng tốt vào hạnh phúc của những người khác và môi trường. Nghiên cứu xã hội học của các dân tộc đã chỉ ra rỏ ràng là con người được hưởng chất lượng cuộc sống tốt hơn trong điều kiện như vậy. Ai mong ước điều ngược lại? Tuy nhiên, nếu đặt tất cả hy vọng của chúng ta ở bên ngoài chúng ta thì con người chỉ có thể phải thất vọng.

Hy vọng rằng sự giàu có sẽ làm cho chúng ta hạnh phúc hơn, con người sẽ nỗ lực để đạt được chúng; khi có rồi, chúng ta tiếp tục quan tâm tìm phương tiện để phát triển và chúng ta đau khổ khi bị mất chúng. Một người bạn Hồng Kông nói với tôi rằng ông đã hứa sẽ tạo ra một triệu đô la, sau đó dừng lại làm việc để tận hưởng cuộc sống và tìm hạnh phúc. Mười năm sau đó, ông đã có không chỉ một mà nhiều triệu. Và hạnh phúc ư ? Câu trả lời của ông ngắn gọn: "Tôi đã mất mười năm của cuộc đời."

Nhưng nếu hạnh phúc là một trạng thái tùy thuộc ở điều kiện bên trong, thì mỗi người có trách nhiệm nhận ra và sau đó đáp ứng những điều kiện. Hạnh phúc không cho chúng ta, bất hạnh cũng không áp đặt chúng ta. Ở mỗi thời điểm con người đứng giữa giao điểm và cần phải chọn một hướng đi.

Chúng ta có thể nào đạt được hạnh phúc ?

"Nuôi dưỡng hạnh phúc, tôi ngắt lời bác sĩ. Bạn có nuôi dưỡng hạnh phúc? Và làm thế nào bạn nuôi dưỡng ....Hạnh phúc không phải là một củ khoai tây được trồng trong đất và lớn lên nhờ phân bón ". Những lời này của Charlotte Bronte có vẻ khôi hài ? Tuy nhiên tốt hơn là không nên đánh giá thấp sức mạnh để chuyển hóa tâm trí, được áp dụng trong nhiều năm với sự phân biệt và bền bỉ để kiểm soát tư tưởng khi nó trổi lên, để thực hiện các phương pháp như thuốc giải độc phù hợp với những cảm xúc tiêu cực và phát triển cảm xúc tích cực, nỗ lực của chúng ta sẽ chắc chắn đạt kết quả mà ngay từ cái nhìn đầu tiên dường như vượt khỏi tầm tay. Chúng ta ngạc nhiên khi nghĩ rằng một vận động viên nhảy 2.40m chiều cao, nhưng nếu chúng ta không nhìn thấy trên truyền hình, khó có thể tin rằng có một kỳ công như vậy, hầu hết chúng ta chỉ có thể vượt qua 1,20 m. Nhưng nếu trong trường hợp một thể chất hoàn hảo có thể vượt trên giới hạn gần như không thể vượt qua, tâm trí linh hoạt hơn nhiều. Không thể thấy tại sao hoặc làm thế nào về một điều thuộc tâm lý, ví dụ, một giới hạn cho tình yêu và lòng tốt.

Pascal Bruckner hiếu kỳ chống lại "việc tự xây dựng bản thân như là nhiệm vụ không giới hạn." Nếu chúng ta từ bỏ nguyên tắc cho bất cứ nhiệm vụ lâu dài nào, các khái niệm học tập cùng, giáo dục, văn hóa hoặc tự cải thiện sẽ không có ý nghĩa.

Ngay như không đề cập đến con đường tâm linh, tại sao tiếp tục đọc sách, nghiên cứu khoa học và thông báo với thế giới kiến thức thu thập được, cũng là một nhiệm vụ không giới hạn. Tại sao chấp nhận điều đó và bỏ quên sự xây dựng bản thân, trong đó xác định chất lượng kinh nghiệm sống của chính mình ? Không tốt hơn là cứ thả trôi ? Tại sao không phải là những gì chúng ta kết thúc trong những đống đổ nát?

Theo văn bản của bác sĩ tâm thần Christophe André: "Các thú vui lặp đi lặp lại thường là những hoa trái của một ẩn sĩ. Không phải theo nghĩa Kitô giáo là "từ bỏ", nhưng trong ý nghĩa nguyên thủy, Askesis trong tiếng Hy Lạp có nghĩa là "thực tập".  Hạnh phúc không thể được ra lệnh, không mời gọi, nhưng được vun đắp và xây dựng dần dần theo thời gian."

Có nên tự hài lòng chính mình ?

Tuy nhiên, có một số việc vô dụng để vun trồng hạnh phúc bởi vì muốn được hạnh phúc thật sự thì điều đơn giản là chúng ta phải học cách yêu thương chính mình. Tất cả phụ thuộc vào ý nghĩa của việc mình theo đuổi một trò chơi bấp bênh vĩnh viễn giữa sự thỏa mãn và thất vọng, sự bình tĩnh và nóng giận, nhiệt tình và thờ ơ? Như nhà văn  Alain đã viết:

"Mặc dù không phải là phù thủy nhưng chúng ta ném chính số phận mình khi nói rằng " Tôi là như vậy, tôi có thể làm được gì " tiêu cực suy nghĩ theo cách đó trong khi bỏ quên sự tích cực và khuynh hướng thể hiện chính mình, thật nguy hiểm cho một giải pháp dễ dàng, một sự thỏa hiệp với thất bại.

Số lớn công thức của hạnh phúc khẳng định rằng: "Bạn phải biết chấp nhận những lỗi lầm của mình cũng giống như là phẩm chất." Bằng cách ngừng nổi lên chống lại những hạn chế của nó và làm hòa với chính mình, chúng ta có thể giải quyết những xung đột nội tâm và thảo luận về cuộc sống hàng ngày với sự tự tin và thư giãn. Hãy nói chuyện một cách cởi mở tự nhiên sẽ là hướng dẫn tốt nhất cho chúng ta, gò bó đôi khi chỉ làm trầm trọng thêm những vấn đề. Có một số lựa chọn, tốt nhất là nên sống với sự thoải mái tự nhiên hơn là dành thời gian của mình để gậm nhấm sự chán nản tột độ hoặc tự ghét mình. Nhưng điều này sẽ không giải quyết một cách tốt đẹp bởi  những thói quen ? Khi thừa nhận "biểu lộ" đồng thời cũng để bộc phát tự do những xung đột nội tại.

 "Tự nhiên" cho phép sự thư giãn tạm thời những căng thẳng bên trong. Thực tế mỗi người vẫn là tù nhân của các loại phản ánh những xu hướng riêng của họ. Thái độ lỏng lẻo này không giải quyết được bất kỳ vấn đề nền tảng nào, khi cho rằng tôi bình thường thì chúng ta bình thường.

Con người rất giống như những loài chim, từ lâu đã sống trong một cái lồng, luôn quay trở về với nó mặc dù họ có cơ hội để bay vào không gian. Chúng ta đã quen thuộc quá lâu với những lỗi lầm, nên sẽ thấy khó khăn khi tưởng tượng cuộc sống sẽ không có nó: sự thay đổi bầu trời làm cho chúng ta bị chóng mặt.

Tuy nhiên, không phải là chúng ta thiếu khả năng. Như chúng ta đã nói, con người tiếp tục thực hiện những nỗ lực đáng kể trong vô số lĩnh vực. Có những người chạy ban ngày và ban đêm để thực hiện các hoạt động bất tận, một câu tục ngữ Tây Tạng nói: "Họ có bầu trời đầy sao cho chiếc mũ và sương muối cho đôi giầy" vì họ vẫn còn thức khuya và dậy sớm trước bình minh. Nhưng nếu chúng ta thử suy nghĩ :

"Tôi phải cố gắng để phát triển lòng vị tha, sự kiên nhẫn, tính khiêm tốn", thì chúng ta lưỡng lự và cuối cùng tự nhủ rằng những phẩm chất này sẽ đến một cách tự nhiên theo thời gian. Hoặc là những điều đó không quá quan trọng vì cho đến hiện tại chúng ta vẫn thành công và sống tốt mà không có những điều này. Không nghi ngờ gì, chúng ta có nhiều điều để học hỏi về những khổ tâm của cuộc sống, nhưng không phát huy những nỗ lực khẳng định, ai sẽ biết biểu lộ khác Mozart khi gỏ bằng hai ngón tay trên một bàn phím? Hạnh phúc là một điều vốn hiện hữu, hay những điều để học hỏi. Như câu ngạn ngữ Ba Tư: "Với sự kiên nhẫn, cây sẽ sinh quả".

Ngọc thanh Tư chuyển dịch (Un miroir à deux faces)